Henryk Bando (Heinrich Leopold Nathanael Bando ur. 24 września 1800 roku w Nowym Dworze pod Warszawą, zm. 4 września 1865 roku w Zgierzu) proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej w Zgierzu w latach 1824 – 1865
Pastor Henryk Bando był pierwszym proboszczem zgierskiej parafii a także radcą ewangelicko-augsburskiego Konsystorza w Warszawie. Urodził się w rodzinie pastorskiej, dzieciństwo spędził na plebanii ewangelickiej w Nowym Dworze (Neuhof bei Warschau). Kilkanaście lat później, razem z młodszym bratem poszedł w ślady ojca. W wieku młodzieńczym, w czasie nauki w warszawskim Liceum, Henryk interesował się poezją, pisał łacińskie ody i elegie. W 1819 roku w wieku 19 lat opublikował je w książce „Carmina quae cecinit Romana voce Polonus”. W 1818 roku, jako 18 latek, rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Nauk i Sztuk Pięknych. Po roku został wysłany jako kandydat na pastora do Berlina na nauki filozoficzne i teologiczne. Po trzyletnich studiach uzyskał stopień kandydata teologii i wrócił do Warszawy. Po powrocie, od 1822 roku wykładał łacinę, język niemiecki i religię w ewangelickiej szkole wydziałowej przy ul. Królewskiej w Warszawie. Otrzymał też prawo wygłaszania kazań w zborze i szpitalu ewangelickim. Kolejny okres życia związał wyłącznie ze Zgierzem. Został powołany przez władze kościelne na urząd proboszcza zgierskiego 20 czerwca 1824 roku jeszcze jako kandydat teologii. Pięć dni później, tj. 25 lipca został ordynowany w Warszawie na pastora gminy ewangelickiej w miasteczku fabrycznym Zgierzu. Obrzędu dopełnił Radca Konsystorza i pierwszy proboszcz warszawskiej parafii ewangelicko-augsburskiej – Karl Benjamin Lauber, któremu asystowali: ks. Friedrich Christoph Haupt z Węgrowa i ks. Georg Tetzner, drugi proboszcz warszawski. Po ordynacji pastor Bando przybył do Zgierza. Został włączony do dozoru szkolnego i odtąd wiele jego czasu i energii pochłaniały sprawy związane z nadzorowaniem nauczania ewangelickich dzieci w zgierskiej szkole elementarnej.
Był wierny protestanckiej zasadzie, głoszącej: Bez wykształcenia niemożliwe jest głębsze zrozumienie przekazów Pisma Świętego. Z tego powodu, sprawie edukacji swoich młodych parafian poświęcał dużo troski i uwagi. Już 2 sierpnia 1824 roku był świadkiem przetargu na budowę zgierskiego kościoła ewangelickiego, który odbywał się w biurze Komisarza Obwodu Łęczyckiego w Łęczycy. Formalnie został ogłoszony proboszczem zgierskiej parafii ewangelickiej dopiero 7 stycznia 1825 roku, po zatwierdzeniu etatu kościelnego przez Komisję Rządową Wyznań i Oświecenia Publicznego. Parafia zgierska była jego pierwszą i jedyną parafią. Objął funkcję jej duszpasterza w 24 roku życia i pełnił ją nieprzerwanie przez 41 lat do swojej śmierci w wieku 65 lat. Kapituła Rossyjskich Cesarsko-Królewskich Orderów, w uznaniu za jego odznaczającą się gorliwością służbę i szczególne prace, odznaczyła go w dniu 1 października 1859 roku Orderem Św. Stanisława III klasy.
Pod koniec życia stan zdrowia pastora H. Bando nie był najlepszy. W 1864 roku władze kościoła przeznaczyły mu pomocnika w osobie kapelana Garnizonu Warszawskiego. Był nim ks. Juliusz Pastenaci. Ostatnie lata życia pastora H. Bando przypadły na okres burzliwych manifestacji patriotycznych odbywających się w Warszawie, które poprzedzały wybuch Powstania Styczniowego (w 1863 roku). W marcu 1861 roku pastor H. Bando odprawił nabożeństwo żałobne z okazji pogrzebu 5 poległych w Warszawie8 a 15 października tego samego roku z okazji rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. W 1863 roku, po wybuchu Powstania Styczniowego odczytywał w kościele plakaty i rozporządzenia Rządu Narodowego, o czym donosił naczelnik wojenny okręgu łódzkiego A. Broemsen. Naczelnik ten, przysłany do stłumienia powstania w Łodzi i okolicy, obserwował pastora H. Bando i kilku innych księży. Ukryty w kościele podsłuchiwał ich kazania i ogłoszenia, donosząc władzom nadrzędnym o nieprawomyślności tych pastorów. W lutym 1863 roku aresztowano w Zgierzu kilkanaście osób, m.in. wikarego parafii rzymsko-katolickiej św. Katarzyny ks. Kazimierza Logę, którego zelżono i pobito.
W tym samym dniu, tj. 18 lutego przeprowadzono rewizję u pastora H. Bando ale niczego podejrzanego nie znaleziono. Pastor H. Bando pozostawał w przyjaznych stosunkach z proboszczem parafii rzymsko-katolickiej, ks. Antonim Gabryelskim. Ks. A. Gabryelski wspominał, że kiedy w roku 1864 poczuł się zagrożony, to proboszcz H. Bando zaproponował mu schronienie w swoim domu. Zagrożeniem dla ks. A. Gabryelskiego mieli być powstańcy. Prawdopodobnie naraził im się przez to, że nie brał bezpośredniego udziału w „politycznych“ procesjach i nabożeństwach w czasie powstania styczniowego, choć nie można mu zarzucić braku postawy patriotycznej, gdyż wiadomo, że udzielił na nie zgody. Pastor Henryk Bando zmarł 4 września 1865 w Zgierzu i został pochowany na miejscowym cmentarzu ewangelickim. Jego dzieci ufundowały kaplicę, która przez wiele lat osłaniała jego nagrobek. Nie zachowała się niestety do czasów teraźniejszych. W trakcie renowacji piwnicy grobowcowej okazało się, że złożone w niej były trzy trumny, zapewne dwie należały do członków rodziny pastora H. Bando, Brak jest informacji o danych tych osób. Piwnica grobowcowa wraz z wszystkimi trumnami została zasypana, a następnie przykryto ją kostką brukową (w latach 90. XX wieku) w trakcie renowacji nagrobka, który istnieje do dziś.
Opracowanie tekstu Edyta Klink-Orawska