Dawny kościół ewangelicki (zbudowany w połowie XIV wieku). Spłonął w pożarze miasta w XVII wieku. Odbudowany w stylu barokowym. Podczas II wojny światowej dach i całe wnętrze spłonęło, zniszczeniu uległa też górna część wieży. Odbudowany w latach 1974-1977. Nie przywrócony do funkcji sakralnej. Obecnie galeria sztuki Muzeum Budownictwa Ludowego.

Kościół jest jedną z najstarszych budowli murowanych w Olsztynku. Został zbudowany prawdopodobnie około 1350 roku w północno-zachodniej części Starego Miasta. Świątynia była skromna, jednonawowa wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 31 m x 11 m. Fundamenty z polnego kamienia na zaprawie wapiennej o grubości od 120 cm do 250 cm dawały solidną podstawę. Na nich powstały mury z kamienia polnego w dolnych partiach i cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej w górnych. Grubość muru wahała się od 110 cm do 230 cm.

Dawny wygląd budowli odbiegał w sposób zasadniczy od dzisiejszego. Był to kościół w stylu neogotyckim, wysoki, kryty dachówką, z bardzo wysoką wieżą dominującą nad miastem; wieżę wieńczył spiczasty dach z metalową chorągiewką na szczycie. Pełnił także funkcje obronne dzięki kamiennemu murowi odgradzającemu od miasta. Wraz z murami zamkowymi stanowił przez prawie sto lat fortecę zabezpieczającą mieszkańców przed niespodziewanym napadem wrogów.

Ogromny pożar z 30 października 1685 roku strawił niemal całe miasto, w tym również kościół, który już nigdy nie odzyskał pierwotnego wyglądu. W latach 1690-1691 odremontowano spaloną świątynie, ale bez wieży. W 1710 roku zbudowano na osi obiektu od strony północno-zachodniej wieżę, którą wkrótce musiano rozebrać, gdyż groziła zawaleniem. Obecna, zbudowana z cegły w 1796 roku, uzyskała już renesansową fasadę. Drugi raz kościół uległ zniszczeniu podczas pożaru miasta w 1804 roku. Nie wiadomo, jak duże były to straty. Dopiero w 1880 roku zainstalowano hełm wieńczący wieżę, a na jego szczycie umieszczono chorągiewkę z wizerunkiem rycerza w zbroi i syreny. Na wieży zamieszczono także dwa dzwony.

W 1914 roku w trakcie walk z wojskami rosyjskimi sklepienie świątyni uległo zniszczeniu. Po wojnie nawę główną przykryto wysokim dachem o konstrukcji drewnianej. W 1933 roku dokonano gruntownej renowacji, połączonej z przebudową wschodniej części oraz zmianą wystroju wnętrza. W 1945 roku po wkroczeniu do Olsztynka żołnierzy radzieckich kościół ewangelicki został rozmyślnie podpalony. Spłonęło całe wnętrze oraz dach, również górna część wieży uległa zniszczeniu; ze spalonych konstrukcji spadły dzwony kościelne. Po wojnie przed długie lata ruiny kościoła straszyły swym wyglądem mieszkańców Olsztynka i przyjezdnych. Z czasem osmolone gruzy wypełniające wnętrze byłej świątyni porosły pokrzywami i krzewami, dając schronienie bezdomnym psom i kotom. Władze komunistyczne nie kwapiły się z odbudową, tym bardziej że był to kościół ewangelicki.
Mijały lata i w końcu coś z tymi ruinami trzeba było zrobić. Po pewnych próbach zabezpieczenia resztek budowli, jako trwałej ruiny, podjęto wreszcie decyzję o renowacji obiektu. W latach 1974-1977 wykonano wszelkie niezbędne prace, usunięto gruz, odbudowano zniszczone fragmenty murów, wykonano nowe pokrycie dachowe na konstrukcji stalowej.

Po rekonstrukcji budowla ta pełni funkcje salonu wystawowego i podlega Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku. Organizowane są tutaj wystawy o rożnej tematyce, głównie jednak związanej z przeszłością regionu.

źródło: http://www.olsztynek.pl/strona…ol_ewangelicko_augsburski.html