Cmentarz znajduje się przy ul. Orłowskiego, w północno-wschodniej części Krakowa, w dawnej wsi Łuczanowice, która obecnie jest osiedlem Dzielnicy XVII Wzgórza Krzesławickie.

Łuczanowice (Lucjanowice) to historyczny obszar wchodzący dziś w skład Nowej Huty. Przez trzy wieki wieś ta należała do rodziny Żeleńskich z Żelanki. W czasach, gdy Wielkanoc pod Miechowem była oficjalną siedzibą parafii krakowskiej (od 1616 roku), w Lucjanowich, w dworze Żeleńskich gromadziły się na nabożeństwa osoby, którym do Wielkanocy było za daleko.  Stanisław Żeleński na potrzeby zboru przerobił w 1636 roku część dworu na kaplicę. Istnieje ona do dzisiaj, mimo, że dwór był wielokrotnie niszczony i ponownie odbudowywany. Aktualnie należy ona do parafii rzymskokatolickiej św. Grzegorza w Ruszczy.

Podczas budowy nowego dworu w 1787 roku jego ówczesny właściciel Marcjan Żeleński przeniósł szczątki swoich przodków z kaplicy na wzgórze położone w północno-zachodnim krańcu wsi, gdzie założył cmentarz (na miejscu starszego obiektu o podobnym przeznaczeniu,w 1593 roku Stanisław Żeleński wybudował tam murowany grobowiec, który stał się zaczątkiem późniejszego cmentarza. ). Cmentarz należy do stosunkowo rzadko spotykanych w Polsce cmentarzy dworskich (pozaparafialnych, położonych w bliskiej odległości od rezydencji właścicieli). Ten rodzaj cmentarzy był związany jest ze szlachtą dysydencką, podobne założenia cmentarne znajdziemy chociażby na Spiszu, Śląsku i Pomorzu.

Najbardziej charakterystycznym obiektem na cmentarzu jest czterometrowy Kopiec Lutrów (zwany też kopcem ariańskim lub kalwińskim), kryjący komorę grobową Żeleńskich (aktualnie nie ma do niej wejścia).. Na nim ustawiony jest obelisk z kamienia ciosowego z kamienną urną. Wokół kopca znajdują się pojedyncze zachowane nagrobki m.in. Ludwika Dębickiego (syna), autora książki o powstaniu listopadowym.

J. Łepkowski tak opisywał to miejsce: Na polach łuczanowickich spostrzeżesz kępkę rosłych drzew, do której nawet ścieżki przez łany zbożowe nie znajdziesz, Wśród tego miłego gaiku, gdzie grobową ciszę przerywa tylko poważny szum starych ogromnych lip, akacji i wierzb płaczących, sterczy znacznej wielkości usypana z ziemi mogiła. Na niej, na mchem obrosłej czworobocznej kamiennej, stopniami wznoszącej się (do wysokości 3 łok. 2 ćw. 3 cali) podstawie, stoi piramida czworoboczna z ciosów z urną na szczycie (wys. łok.8, szer. u podstawy 1 łok. 3 cale). Do wnętrza mogiły przez zostawiony u podstawy pomnika otwór wpuściłem zapaloną świecę – ujrzałem sklep, a w nim ustawione rzędem marmurowe i drewniane trumny. (…)Stąd nader miły rozsuwa się krajobraz, ku południowi rysują się Tatry, a na ich tle piękne okolice brzegów Wisły. Ku zachodowi mogiła Wandy, Kraków, Bielany i Góra Św. Bronisławy wyglądają zza wąskim pasem ciągnących się lasków. Ku północy i wschodowi ciemne tło borów i rozrzucone chaty wsi Łuczanowice zakańczają widnokrąg. (J. Łepkowski: Przegląd Zabytków Przeszłości z okolic Krakowa. Warszawa 1863).

Na cmentarzu zostały pochowane także osoby związane z rodziną Żeleńskich. W Archiwum Parafii Ewangelickiej w Krakowie zachowała się treść tablic pamiątkowych z kościoła św. Marcina poświęconych osobom pochowanym w Łuczanowicach:
Hr. Ludwik Dębicki – w tym kościele odbył się smutny obrządek pogrzebowy J.W. Ludwika hrabi Dębnickiego, kapitana Wojsk Polskich Kawalera Orderu Legii honorowej i Krzyża Polskiego. Potomek świetnego rodu Jaxów pochodzących od Leszka trzeciego. Poświęcał młodość swoją usługom Ojczyzny późniejsze zaś lata przeżył na łonie swej Familii. Był obywatelem bez skazy Najczulszym Mężem najtroskliwszym Ojcem nie Panem ale dobrodziejem swych sług i poddanych, od wszystkich Znajomych Go kochanym i szanowanym. Śmierć nieubłagana po kilkuletnich cierpieniach przerwała to drogie życie umarł w Krakowie d. 8 maja 1843 wieku swego lat 57. Zostawiwszy w najgłębszym żalu swą Małżonkę Kunegundę z Wojkowskich wraz z sześciorgiem Dzieci. Zwłoki tego godnego Męża na wieczny spoczynek złożone zostały w grobie familijnym w Wsi Łuczanowicach Okręgu Krakowskim.

Zofia z Żeleńskich Różycka – Zofii z Żeleńskich Różyckiej w 77 r. życia swego w dniu 20 stycznia 1843 r. zmarłej w Wsi Łuczanowicach Okręgu Krakowskim w Grobie Familijnym spoczywającej wdzięczne córki Karolina i Joanna Najukochańszej i Najlepszej Matce tę skromną pamiątkę położyły.

Karolina Różycka – Karolina Różycka urodzona w roku 1794 zmarła dnia 27 listopada 1851 pochowana w grobie Familijnym we wsi Łuczanowice. Pokój Jej popiołom.

Pomiędzy grobowcami stał kiedyś drewniany krucyfiks z pierwszej połowy XIX wieku. Na podstawie fotografii z 1906 roku opublikowanej w „Tece konserwatorów Galicji Zachodniej” można stwierdzić, że był usytuowany tyłem do grobowca Żeleńskich. Z czasem postać Chrystusa odpadła od krzyża; figura została przeniesiona najpierw do kaplicy w Łuczanowicach, a później najprawdopodobniej do kościoła w Ruszczy.
W latach 90. XX wieku na cmentarzu stanął nowy krucyfiks wykonany przez Urszulę i Mieczysława Woźniaków, artystów konserwatorów, oraz rzeźbiarza Wiesława Bielaka .

Od 1939 roku cmentarz, przekazany w formie darowizny przez Andrzeja Mycielskiego, jest własnością krakowskiej parafii ewangelickiej, która po wojnie dokonała tam niezbędnych napraw. Z uwagi na brak dozoru cmentarz był wielokrotnie przedmiotem dewastacji i rabunku (w latach 70. XX wieku przewrócono obelisk stojący na szczycie kopca, a tzw. poszukiwacze skarbów przebili sklepienie komory grobowej by dostać się do jej wnętrza). W 1982 roku na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie dokonano szczegółowych badań historycznych i archeologicznych, sporządzono projekty architektoniczne nagrobków i rekonstrukcji brakujących elementów dzięki czemu było możliwe odtworzenie całego założenia cmentarnego. We wrześniu 1993 roku, po gruntownej renowacji, cmentarz został ponownie poświęcony i służy ewangelikom krakowskim jako miejsce dorocznych nabożeństw.

Źródła:
Godfrejów-Tarnogóska Agnieszka, Zbory, dwory, ogrody i… chrzcielnica, Zwiastun Ewangelicki 13-14/2008
Godfrejów-Tarnogórska Agnieszka, Z dziejów krakowskich ewangelików –lata łuczanowickie w: Szkice z dziejów Łuczanowic, Kraków 2009