Cmentarz ewangelicki
Pierwsza parafia ewangelicka w Mikołowie powstała w II poł. XVI wieku za sprawą luteranina ks. pszczyńskiego Karola Promnica, który na mocy zasady cuius regio, eius religio (pokój augsburski 1555) wprowadził wyznanie ewangelicko-augsburskie w całej ziemi pszczyńskiej. Powołano ją jako jedną z ostatnich, bowiem pierwszy proboszcz, Marcin Szymborski z Żor, rozpoczął tu urzędowanie. dopiero w 1580 roku.
Kontrreformacja odebrała luteranom 2 mikołowskie kościoły, w których do tej pory odbywały się nabożeństwa tj. św. Mikołaja i św. Wojciecha (obecnie mający jeszcze jednego patrona -Matkę Boską Śnieżną), a parafia mikołowska przeszła w ręce katolików w 1660 roku. Jej proboszczem został ks. Tomasz Czarniecki, brat hetmana Stefana Czarnieckiego.
Przywrócenie Kościoła ewangelickiego na tych terenach stało się możliwe dopiero po zmianie przynależności politycznej ziemi pszczyńskiej, a z nią Mikołowa, które to w 1742 roku przechodzą pod panowanie Prus. Odprawianie nabożeństw ewangelickich w Mikołowie rozpoczęto dopiero około 1830 roku. Odbywały się one w wynajętym od aptekarza i byłego burmistrza Mikołowa Karola Breitkopfa lokalu przy rynku, na pierwszym piętrze kamienicy 16. Po 7 latach starań, w 1854 roku powstaje druga w dziejach Mikołowa parafia ewangelicka. W maju następnego roku zakupiony zostaje plac, a już w czerwcu odbyła się uroczystość położenia kamienia węgielnego pod budowę kościoła. W ciągu roku stanął nowy kościół, wybudowany w stylu neogotyckim, a jego poświęcenie nastąpiło 29 października 1861 roku.[1]
Jednocześnie z kościołem rozpoczęto budowę osobnego cmentarza,[2] bowiem do tego czasu ewangelików chowano na cmentarzu katolickim. W marcu 1861 roku zakupiono za 455 talarów od Jana Taistry grunt leżący za kościołem. Pod cmentarz przeznaczono obszar 3 mórg i 65 prętów kwadratowych.[3] Piaskowiec na filary oraz drewno na ogrodzenie cmentarza ofiarowane zostało przez księcia pszczyńskiego. Nowy cmentarz poświęcono w tym samym czasie co kościół.
W 1900 roku przemysłowiec mikołowski, a zarazem członek Rady Parafialnej, Adolf Lamprecht zbudował własnym kosztem 5600 Mk kaplicę cmentarną.[4] Została ona poświęcona 11 listopada 1900 roku przez superintendenta D. Koeliga z Pszczyny. Fundator po śmierci został pochowany w krypcie pod posadzką tejże kaplicy. W roku 1909 powiększono cmentarz przez dokupienie czteromorgowego pola od mieszczanina Cichopada.[5]
W roku 1936, kiedy to obchodzono 75-lecie kościoła, kaplica cmentarna otrzymała czarny wystrój na ołtarz oraz dywan. Ponadto w kaplicy zostały umieszczone 2 tablice pamiątkowe, poświęcone poległym w I wojnie światowej.[6]
Po zniszczeniach II wojny światowej, w 1946 r., dokonano gruntownego remontu kościoła. Stopniowo podjęto też prace porządkowe na cmentarzu. Jesienią 2006 r. dokonano ekshumacji szczątków pochowanych tutaj żołnierzy niemieckich.
W dniu 1 listopada 2012 r. ks. proboszcz senior Jan Gross dokonał aktu poświęcenia krzyża cmentarnego po jego gruntownym remoncie i renowacji.
[1] Kronika Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Mikołowie, s. 26-27.
[2] Tamże, s. 31
[3] Dawna miara długości wynosząca 4,5 m. W XIX wieku miara powierzchni gruntów, 1/30 morgi.
[4] Kronika, dz. cyt. s. 59.
[5] K. Prus, Z dziejów Mikołowa i jego okolic, Mikołów 1932.
[6] APM Acta Nr 3 – Sprawozdania Urzędu Parafialnego w Mikołowie do Wojewódzkiej Rady Kościelnej w Katowicach , Sprawozdanie za rok 1936.