Z racji braku pełnych materiałów źródłowych nie można dokładnie ustalić czasu powstania zboru ewangelickiego w Wiśle. Zgodnie z prawdą historyczną, w drugiej połowie XVI wieku na terenie Wisły mieszkało już kilkunastu osadników wyznania ewangelickiego. Osadnicy ci otoczeni byli opieką duszpasterską przez wędrownych kaznodziei ewangelickich. Po zainstalowaniu się w swoich siedzibach, rozrzuconych po stokach górskich, osadnicy przystąpili do budowy kościoła.

Najstarsza księga gruntowa Wisły, która zawiera akt kupna z dnia 23 czerwca 1644 roku, podaje, iż zakupiony grunt ciągnął się ”poniżej kościoła” . Znaczy to , że przed 1644 rokiem w Wiśle na pewno już istniał kościół, ale nie wiadomo od jak dawna. Ks. dr A. Wantuła po wnikliwych badaniach podaje na podstawie dokumentów katolickich, że był to pierwszy i jedyny kościół w Wiśle, wybudowany przez ludność ewangelicką pod koniec XVI wieku, w czasach gdy reformacja na Śląsku Cieszyńskim czyniła największe postępy.

Trudno dostępna ze względu na położenie w górach i niezbyt jeszcze wówczas liczna osada nie mogła zapewnić warunków materialnych księdzu, który sprawowałby w Wiśle stałą służbę duszpasterską. Ale starszyzna osady postarała się o to, by do Wisły przyjeżdżali księża, którzy w kościele odprawili nabożeństwa połączone z Komunią Świętą, udzielali chrztów i ślubów. Jednakże w roku 1654 z rozkazu cesarskiego zamknięto 50 kościołów ewangelickich i zabroniono ewangelikom odprawiania nabożeństw według ich obrządku. Kościół w Wiśle nie został w tym czasie zamknięty ze względu na trudniej dostępne położenie osady. Z pewnością w niezamkniętym kościele nadal wypełniano posługi religijne, ponieważ w owym czasie nikt nie interesował się Wisłą. Przypomniano sobie o niej dopiero w roku 1698, gdy częściej zaczęli pojawiać się w Wiśle urzędnicy kameralni w celu zbierania podatków gruntowych. Kościół zamknięto i odebrano ewangelikom. Od tego czasu ludność ewangelicka zbierał się na nabożeństwach potajemnie w górach i nad potokami, dokąd przychodzili księża słowaccy. Miejsc takich było w Wiśle kilka, m.in. na Szymkowie (góra Bukowa) i w Malince (w jaskiniach w pobliżu Malinowskiej skały). W takich warunkach kształtowało się życie religijne Wisły w latach 1654 – 1782.

W roku 1707 ewangelicy na cieszyńskiem doczekali się zmian. Król Karol XII wyjednał dla nich u cesarza Józefa I zezwolenie na wybudowanie ewangelickiego kościoła za murami miasta Cieszyna. W związku z budową tego kościoła ewangelickie wioski beskidzkie zadeklarowały pomoc w budowie. Od roku 1709 wiślanie korzystali z posług religijnych w zborze cieszyńskim. Wszelkie inne ograniczenia obowiązywały nadal. Ewangelicy ciągle byli narażeni na przykrości ze strony Kościoła Katolickiego. Kres temu położył Patent Tolerancyjny ogłoszony przez cesarza Józefa II 13 października 1781 roku. Patent ten wprowadzony został w Księstwie Cieszyńskim cyrkularnym rozporządzeniem z 30 marca 1782 roku przez c.k. rząd w Opawie i zezwolił ewangelikom wyznawać swą wiarę i budować domy modlitwy. Ludność Wisły zjednoczyła się w jedną zwartą społeczność w celu ukonstytuowania się w ewangelicki zbór. Natychmiast zgłoszono 231 rodzin, by uzyskać zezwolenie na budowę kościoła, ponieważ zabrane w 1654 roku świątynia i cmentarz nie zostały zwrócone.

Budowa drugiego kościoła w Wiśle

Na miejscu, gdzie obecnie w Wiśle-Centrum stoi nieczynna studnia, to jest między obecną plebanią a dawną szkołą zborową oznaczoną numerem 75, w dniu 18 czerwca 1782 roku odbyło się poświęcenie miejsca pod budowę przyszłego domu modlitwy przez superintendenta ks. Traugutta Bartelmusa, pierwszego proboszcza zboru cieszyńskiego. Z pomocą ubogim góralom przyszedł arcyksiążę Albrecht Habsburg i jego małżonka Krystyna, właścicielka lasów wiślańskich, którzy ofiarowali bezpłatnie potrzebne drewno, żelazo i pewną kwotę na rozpoczęcie budowy. Dzięki bezpłatnej i ofiarnej pracy wszystkich zborowników oraz otrzymanej pomocy drewniany dom modlitwy bez wieży został w tym samym roku wybudowany. Wyposażenie wnętrza kościoła było również darem członków zboru. Ze względu na trudne warunki pracy zbór wiślański nie mógł znaleźć wśród śląskich księży kandydata na proboszcza. Starsi zboru zmuszeni byli sprowadzić księdza ze Słowacji, by zapewnić zborowi stałą opiekę duszpasterską. 17 września 1782 roku przybył z Radvan z okręgu Zolliensis ks. Samuel Kossanyi (Kosani). Ludność wiślańska doczekała się regularnych nabożeństw w nowo wybudowanym kościele. Obok kościoła zbór wybudował w roku 1783 szkołę wyznaniową wraz z mieszkaniem dla księdza i nauczyciela. Gdy w roku 1788 ks. Samuel Kossanyi opuszczał Wisłę udając się na Węgry, pozostawił po sobie dobrze zorganizowaną parafię. Nowo wybrany proboszcz ks. Andrzej Lehotzky (1788-1794) zamontował organy w kościele i powiększył majątek zborowy przez zakupienie ziemi. Jego zasługą było wzniesienie domu zajazdowego w Wiśle. Zmarł w maju 1794 roku i został pochowany na starym cmentarzu.

Trzecim z kolei księdzem w Wiśle był Andrzej Bystroń, urodzony w Suchej. Jako proboszcz dwóch oddalonych od siebie parafii, Ustronia i Wisły, zaniedbał pracę duszpastersko-administracyjną w zborze wiślańskim. W roku 1802 zrezygnował z urzędu proboszcza w Wiśle, pozostając w Ustroniu. Parafia wiślańska wybrała na swojego duszpasterza katechetę gimnazjalnego z Cieszyna ks. Jana Rakowskiego. W roku 1805 zbór pomimo panującej wojny i głodu rozpoczął budowę murowanej plebani z mieszkaniem dla księdza. Wielka ofiarność w naturze, pieniądzach i pracy społecznej członków zboru umożliwiła ukończenie budowy w 1807 roku. Ks. Jan Rakowski służył zborowi szesnaście lat.

Budowa trzeciego kościoła

Nowo wybrany w 1818 roku ksiądz Michał Kupferschmid poświęcił baczną uwagę sprawom administracyjnym parafii. Pierwszy cmentarz w Wiśle, założony przez ludność ewangelicką, administrowany był przez parafię katolicką i grzebano na nim zmarłych obu wyznań do roku 1820. Zbór zakupił parcelę pod własny cmentarz. Poświęcenie nowego cmentarza nastąpiło 21 listopada 1819. Wskutek interwencji proboszcza katolickiego cmentarz został zamknięty. Rozpoczęły się starania o uzyskanie nowego zezwolenia na ponowne otwarcie, które otrzymano od urzędu powiatowego w Cieszynie 6 stycznia 1820 roku.

W roku 1824 wybudowano nową murowaną szkołę, ale najważniejszym wydarzeniem dla parafii była uchwała zboru z 6 stycznia 1836 roku o budowie nowego kościoła, ponieważ drugi kościół wybudowany z drewna okazał się za mały. Po pięciu latach intensywnej pracy budowa była na tyle ukończona, że można było ustawić ołtarz oraz przenieść ławki i ambonę ze starego kościoła. Zbudowany bez wieży, piękny murowany kościół został poświęcony przez ks. seniora Józefa Schimko 29 czerwca 1838 roku w obecności ks. superintendenta Lumnitzera. W latach 1861-1863 wybudowano wieżę i zakupiono dzwony.

W roku 1887 przybył do Wisły ks. Jerzy Mrowiec z Górnej Lesznej koło Goleszowa. W pierwszym roku swojej pracy zakupił z funduszu parafialnego parcele w pobliżu kościoła. W trosce o dzieci z Wisły Centrum zbudował nową szkołę z pięknym mieszkaniem dla nauczyciela, przyczynił się również do wybudowania szkoły w Malince.
W roku 1935 dzięki zapobiegliwości ks. A. Wantuły zbór wybudował dom parafialny w Wiśle Centrum z salą konfirmacyjną, mieszkaniem dla księdza i lokalami sklepowymi. W 1938 roku zaś z okazji jubileuszu 100-lecia wybudowania i poświęcenia kościoła dokonano renowacji wnętrza kościoła, a z zewnątrz położono jasne tynki. Dach kościoła pokryto blachą cynkową co znacznie ułatwiło konserwację, gdyż dotąd kościół pokrywany był co dziesięć lat drewnianym gontem. Zainstalowano w kościele światło elektryczne oraz wybudowano piękny witraż za ołtarzem, zaprojektowany przez A. Ciompę z Krakowa. Witraż przedstawia św. apostołów Piotra i Pawła, gdyż pod takim wezwaniem wzniesiony został kościół. Kościół wiślański jako budowla sakralna jest obiektem bardzo ciekawym nie tylko jako żywy pomnik historii polskiego ewangelicyzmu w Wiśle, ale również ze względu na ujmującą prostotę stylu. Zaliczony został do zabytków jako typ kościoła z jednowieżową fasadą i systemem galerii w wystroju wewnętrznym.

”Historia Parafii Ewangelickiej w Wiśle” – fragmenty
ks. Karol Samiec
”Z problemów reformacji’ 3/4 W-wa Zwiastum 1981-82