Cieszyński Kościół Jezusowy był aż do wydania w 1781 roku przez cesarza Józefa II patentu tolerancyjnego jedyną świątynią ewangelicką na Śląsku Cieszyńskim. Od tego czasu zaczęto wznosić kościoły także i w innych miejscowościach. Całkowite równouprawnienie ewangelicy otrzymali w 1848 roku. Cieszyński kościół jest jednym z największych kościołów na Śląsku. Jego usytuowanie na zboczu wzgórza powoduje, że jest widoczny z trzech stron i dominuje nad miastem. Kościół wzniesiony jest na planie szerokiego krzyża z półkoliście zamkniętym prezbiterium, po bokach którego, na przedłużeniu galerii, mieści się prostokątna kaplica pogrzebowa i chrzcielnica. Wewnątrz znajdują się trzypiętrowe galerie w formie naw bocznych. Na zewnątrz widoczna jest elewacja frontowa dwukondygnacyjna, trójosiowa z kwadratową wieżą, wyodrębnioną w części górnej. Wejście główne kościoła otoczone jest kamiennym portalem barokowym, zamkniętym łukiem półkolistym. Ponad nim jest trójkątny przyczółek z plastycznym symbolem Chrystusa zmartwychwstałego i osiemnastowiecznymi literami BBKGGŚ (Baranku Boży Który Gładzisz Świata Grzech). Kościół Jezusowy jest przykładem architektury późnego baroku austriackiego. Rozwiązanie wnętrza miało służyć pomieszczeniu jak największej ilości wiernych, około 6000. Bryła kościoła stanowi pięcionawową bazylikę, której nawa główna posiada 4 przęsła o 4 kondygnacjach, od południowego wschodu zakończona jest jednoprzęsłowym prezbiterium o zamknięciu półkolistym. Długość nawy wynosi 54,5 m, jej szerokość 14,3 m, z nawami bocznymi 38,5 m, wysokość w osi podłużnej 24 m. Zachodnie przęsło w całości zajmuje dwukondygnacyjny chór z nadbudowanym i wyodrębnionym balkonem mieszczącym organy. Kościół ma już trzecie w swojej historii organy. Pierwsze małe istniały do 1785 roku, następne do okresu po pierwszej wojnie światowej, kiedy to zachowując barokową obudowę wmontowano 2076 piszczałek firmy C. Walcker z Frankfurtu nad Odrą. Instrument posiada 36 registrów, 3 manuały i 1 pedał. Organy te zainstalowane zostały w 1924 roku. Na jednym z północnych filarów umieszczona jest ambona z dwukondygnacyjną mównicą. Zwieńczona jest kulą ziemską, na której stoi zmartwychwstały Chrystus. Ambona połączona z nadwieszonymi schodami, dobudowana w 1785, roku powstała dzięki fundacji adwokata cieszyńskiego Rudolfa Tschammera. Zdobi ją w zwieńczeniu rzeźba Chrystusa, a podtrzymuje postać anioła. Chrzcielnica pochodząca z końca XVIII wieku wykonana jest z kamienia i posiada drewnianą pokrywę. Popiersie z brązu przedstawiające króla Karola XII jest darem ewangelików ze Szwecji. Ołtarz rokokowy wykonany w 1766 roku przez cieszyńskiego rzeźbiarza Józefa Prackera oznacza się dużymi wymiarami (17 metrów wysokości, 8 metrów szerokości) i skomponowany jest razem z oknami. Ołtarz zdobią figury czterech ewangelistów, nadnaturalnej wielkości, które są typowymi dziełami późnobarokowego manieryzmu. Obraz ołtarzowy „Ostatnia wieczerza” namalowany został przez Fryderyka Oezera w roku 1766. Jest to kopia słynnego obrazu Juana de Juanesa z Muzeum Prado w Madrycie. Powłokę ołtarza imitującą marmur wykonał bielski malarz Heintze. W roku 1922 zakupiono w Westfalii 3 stalowe dzwony, z których największy o średnicy 160 cm waży ok. 1500 kilogramów. Omawiając architekturę kościoła i jego zabytki należałoby także wspomnieć o podziemiach, których istnienie da się stwierdzić na podstawie materiałów archiwalnych i badań wykopaliskowych. Podziemia nie są splotem ganków i krypt. Są to jedynie poszczególne komory zasypane gruzem, rozlokowane wokół ołtarza, kazalnicy i po przedsionkach. W kościele chowano prawdopodobnie zasłużonych parafian. Pod koniec XVIII wieku cesarz Józef II zakazał grzebania zwłok w obrębie kościołów i zwyczaj ten całkowicie ustał.Kościół Jezusowy jest ciekawym obiektem w historii miasta Cieszyna, znanym jako jedyna budowla, która od początku swego istnienia nie została zniszczona przez ogień. Na jego przykładzie poznajemy piękno nieskażonej architektury osiemnastowiecznej.
źródło: http://www.parafia.cieszyn.org.pl/index.php/kosciol-jezusowy