Biskup adiunkt Zygmunt Michelis był w latach 1952-1958 biskupem pomocniczym Biskupa Kościoła. Urodził się dnia 17 marca 1890 r. w Byczu na Kujawach jako syn nauczyciela. Na studiach w Dorpacie (Tartu – Estonia) należał do organizacji studenckiej „Polonia”.

Po ukończeniu studiów teologicznych został ordynowany w Warszawie w dniu 8 grudnia 1912 r. Za wyjątkiem 7 lat proboszczowania w Lipnie, całe życie spędził w Warszawie. W Warszawie był drugim, a następnie pierwszym proboszczem parafii św. Trójcy. W roku 1928 przyczynił się do zbudowania Domu Macierzystego „Tabita” w Chylicach (Skolimowie pod Warszawą), gdzie po II wojnie światowej znalazła miejsce Chrześcijańska Akademia Teologiczna.

Na początku okupacji, bo już 16 września 1939 r., kościół katedralny św. Trójcy jako symbol polskiego luteranizmu został zbombardowany i spalony, a jego proboszcz ks. Zygmunt Michelis podzielił los Biskupa Kościoła, ks. dr. Juliusza Burschego. Ks. Z. Michelis został aresztowany i wysłany do obozów w Sachsenhausen i Oranienburga. Po wojnie był inicjatorem odbudowy spalonego i zabranego przez władze kościoła św. Trójcy. Był także inicjatorem założenia Tymczasowej, a potem Chrześcijańskiej i wreszcie Polskiej Rady Ekumenicznej, której przez 14 lat od roku jej powstania, tj. od 1946 r. był prezesem. Synod Kościoła wybrał go na 5 letnią kadencję także swoim prezesem (1952-1957).

W dniu 9 marca 1952 r. ówczesna Naczelna Rada Kościoła (w miejsce Konsystorza), której był radcą, wybrała go jednomyślnie biskupem — adiunktem (biskupem pomocniczym) Biskupa Kościoła, bp. Karola Kotuli, z wszelkimi uprawnieniami biskupimi (ordynowanie duchownych, konsekrowanie biskupów i wprowadzanie w urząd seniorów).

Tak więc w dniu konsekracji ks. Karola Kotuli, ks. Z. Michelis był już także biskupem. Zagadką dotąd nierozwiązaną jest pytanie, czy ks. Zygmunt Michelis posiadał tylko „vocatio” (powołanie, wybór), jak to było dotąd w Kościele w Polsce, czy też posiadał i „consecratio” (święcenia, ordynację biskupią) jak w krajach skandynawskich od czasów Reformacji.

W latach powojennych ten zdolny organizator i złotousty kaznodzieja – ks. biskup adiunkt Zygmunt Michelis – był przewidziany przez ekumenistów ówczesnej Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej na tzw. „biskupa ekumenicznego”. Niektóre bowiem Kościoły, przede wszystkim Kościoły starokatolickie, obawiały się że przyjdą czasy komunistycznego totalitaryzmu, gdy nie będą mogły zapraszać zagranicznych biskupów starokatolickich z Utrechtu, którzy udzieliliby im święceń biskupich. Chciano więc, aby takim „biskupem ekumenicznym” mógł być ks. Zygmunt Michelis, którego urząd jednoczyłby wszystkie Kościoły. Nie ma na to w tej chwili dowodów pisemnych, ale według ustnego oświadczenia świadków (ks. Paschalis z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego i Siostra Diakonisa Ewelina) ks. Z. Michelis otrzymał święcenia biskupie od biskupów starokatolickich w Płocku, a ci posiadali nieprzerwana sukcesję apostolską z Kościoła Starokatolickiego Utrechtu. Oświadczenie to, które przez powyższego sędziwego duchownego zostało piszącemu te słowa osobiście przekazane, może być prawdziwe, gdyż ks. Zygmunt Michelis od dnia jego wyboru na urząd biskupa adiunkta, a właściwie od dnia wprowadzenia w urząd (konsekracji) biskupa Karola Kotuli, do końca życia występował zawsze w stroju biskupim (fioletowe wyłogi togi, fioletowe befki) i z insygnium biskupim, jakim był złoty krzyż na łańcuchu.

Jako biskup adiunkt i prezes synodu konsekrował biskupa Karola Kotulę według nowego porządku agendarnego, w którym jest modlitwa do Ducha Świętego i włożenie rąk konsekratora (patrz: Agenda Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego, czyli Ewangelicko-Luterskiego, Warszawa 1955, str. 310-313). Ordynował także niektórych księży, a zwłaszcza ówczesnych tzw. księży diakonów. Choć dla wielu w owych trudnych czasach był postacią kontrowersyjną, to jednak nie przestał być wielkim człowiekiem i duszpasterzem w Kościele, podobnie jak inni biskupi luterańscy w Polsce. Był przede wszystkim wspaniałym kaznodzieją i dobrym organizatorem.

W dniu 1 stycznia 1963 r. przeszedł w stan spoczynku, będąc jeszcze czynnym w ruchu ekumenicznym. To on był prekursorem ekumenicznej współpracy z Kościołem Rzymskokatolickim w Polsce. Zmarł dnia 2 grudnia 1977 r. w 88 roku życia i pochowany został tuż za kaplicą Halpertów na cmentarzu ewangelicko – augsburskim w Warszawie przy ul. Młynarskiej.

ks. Jan Gross

Bibliografia:
Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce, Bielsko Biała, „Augustana” 1998
„Dosyć masz, gdy masz łaskę moją” – Księga Pamiątkowa dedykowana ks. bp. Januszowi Narzyńskiemu. Bielsko-Biała, „Augustana” 1993
Sługa Słowa Bożego i Jedności Chrześcijan, Warszawa 2003