Pomnik Marcina Lutra był ustawiony w południowym transepcie gdańskiego kościoła mariackiego.

Miejsce, w którym stał pomnik było bardzo eksponowane, ponieważ główne wejście dla zwiedzających stanowiła w tamtych czasach Brama Groblowa (a nie jak dziś pod Wieżą), figura reformatora była zaraz widoczna po wejściu do świątyni. Postać reformatora wyobrażona na pomniku rozdzielała bullę papieską, co symbolizowało ostateczne zerwanie z Rzymem i katolicyzmem. Posąg powstał z okazji 400. Rocznicy urodzin reformatora. Odsłonięcie pomnika nastąpiło 10 listopada 1883 roku w obecności wszystkich gdańskich szkół ewangelickich. Autorem posągu był Rudolf Siemering. Prawdopodobnie rzeźbiarz wykonał według tej samej formy dwie identyczne kopie rzeźby, ponieważ (jak możemy sądzić na podstawie zachowanych fotografii) gdański pomnik był identyczny jak ten w Eisleben. Jednakże główne zamówienie prawdopodobnie było dla Eisleben, ale gdy gdańskie wspólnoty luterańskie dowiedziały się o pomniku przygotowanym wówczas przez cenionego artystę, zamówiły kopię do swojej głównej świątyni. W 20-leciu między wojennym pomnik nie cieszył się szczególnym uznaniem. Jak wspomina Brunon Zwarry w „Wspomnieniach gdańskiego bówki”: „Niedaleko ołtarza stał kamienny posąg Marcina Lutra z uszkodzonym nosem. Dowiedziałem się potem od kolegi Nikodema Szymańskiego, że zrobili to chłopcy, których najął kościelny do odkurzania ławek. Chłopcy ci założyli się pewnego dnia o to, który z nich trafi z procy w głowę tego posągu. Jeden z nich niechcący odbił nos z tego monumentu, więc przestraszeni chłopcy hurmem z kościoła uciekli, rezygnując nawet z zarobionych kilkudziesięciu fenigów. […] ”

Pod koniec II wojny światowej, gdy w końcowym jej okresie zabezpieczano i wywożono dzieła sztuki z kościoła Mariackiego, pomnik Lutra został w świątyni, gdzie wiosną 1945 roku padł ofiarą bomb i płomieni. W późniejszym czasie polska ludność gdańska przed usunięciem rozbitego monumentu ozdobiła głowę reformatora niemieckim hełmem, a na papieskiej bulli pojawił się napis „Mein Kampf”. Resztki dzieła Siemeringa zostały usunięte z kościoła w trakcie odgruzowania w 1946 roku.