Już od XVII wieku na posiadłościach Leszno powstał pierwszy cmentarz ewangelicki, powiększony następnie o tereny w sąsiedztwie ulicy Karmelickiej. W 1736 roku zbudowano tam domek drewniany dla grabarza, w którym jedną izbę przeznaczono dla starców i chorych. Taki był początek słynnego w Warszawie Szpitala Ewangelickiego, który powstał z poczucia służby bliźniemu i ofiarności zboru, na 50 lat prawie przed wzniesieniem kościoła.
W 1792 roku cmentarz zlikwidowano i przeniesiono na ulicę Młynarską, a uprzednio na uporządkowanym terenie wzniesiono w 1769 roku wspólnie ze zborem reformowanym nowy dom drewniany, specjalnie przeznaczony dla chorych. W 1785 roku powstał Wydział Jałmużniczy parafii ewangelicko-augsburskiej i staraniem jego Starszego, którym był Jakób Ragge-Rogowski, wzniesiony został pierwszy dom murowany szpitala. Szpital utrzymywał się wyłącznie z ofiar i miał charakter dobroczynny. Jego pierwszym chirurgiem był Kacper Schmidt, następnym chirurgiem Langer, a pierwszą pielęgniarką Sara Walther.
Za prezesury zboru dr. Jana Fryderyka Wilhelma Malcza wybudowano, w dużej mierze z jego ofiarności, w 1821 roku nowy szpital, który w dalszym ciągu rozbudowywano od ulicy Mylnej. Zaopatrzenie szpitala w sprzęt gospodarski, bieliznę dla chorych, przybory lekarskie ofiarowywali parafianie.
W 1837 roku odbyło się poświęcenie nowego gmachu szpitalnego wyposażonego już nowocześnie. Była w nim również kaplica. Były w niej dwa witraże. Na jednym był wizerunek Jezusa, na drugim Marii, matki Jezusa. Pod tym wizerunkiem widniał napis: „Otom ja służebnica Pańska”. W 1867 roku zaprowadzono światło gazowe, w dwa lata później wodociągi, dzięki zapisowi Michała Kazanowskiego. Odtąd zaczyna się rozwój szpitala w kierunku nowoczesności urządzeń medycznych. W 1893 roku następuje budowa gmachu szpitalnego od ulicy Karmelickiej oraz nowej kaplicy. W 1924 roku Emil Gerlach funduje w szpitalu pracownię rentgenologiczną, w 1925 roku powstaje siedziba Diakonatu dla około 30 wykwalifikowanych sióstr.
Tak mozolną drogą rozwoju i ofiarności, a przede wszystkim poczucia służby bliźniemu, jak z ewangelicznego ziarnka gorczycy, powstaje wielkie dzieło – jeden z najnowocześniejszych szpitali warszawskich. To dzieło miłosierdzia wypełnione jest służbą lekarzy najwyższej wiedzy, talentów organizacyjnych, ą przede wszystkim oddania chorym.
Pierwszym lekarzem naczelnym Szpitala Ewangelickiego był dr Ferdynand Dworzaczek (1837-1847), twórca szkoły nowoczesnej diagnostyki, jego następcą dr Tytus Chałubiński (1847-1858) – obaj nieśli odważną pomoc przy zwalczaniu epidemii cholery w Warszawie. Po nich służbę lekarską pełnili najwyższej rangi medycy. Ostatnim naczelnym lekarzem szpitala aż do jego upadku był dr Feliks Podkóliński podtrzymujący tradycję swych wielkich poprzedników.
Szpital miał oddziały wszystkich specjalności, własną aptekę oraz ambulatorium, otwarte dla wszystkich chorych, służące zwłaszcza najbiedniejszym mieszkańcom dzielnicy żydowskiej. Niósł pomoc wszystkim cierpiącym, bez różnicy wyznania.
W okresie okupacji szpital znalazł się na terenie getta, oddzielony od niego tylko murem. Tragedia Żydów polskich zamkniętych w getcie ocierała się o bramy szpitala. Szpital niósł tym nieszczęśliwym pomoc. Zarówno siostry diakonisę jak i lekarze z narażeniem życia starali się ratować Żydów przed zagładą. Wiosną 1943 roku, ze względu na likwidację getta, zlikwidowano Szpital Ewangelicki w jego starej siedzibie i od jesieni tego roku zorganizowano szpital przy ulicy Królewskiej 35 w dużo mniejszym zakresie.
W czasie Powstania Warszawskiego szpital stał się szpitalem powstańczym, tak jak był szpitalem wojskowym w 1920 roku, i mieścił się w kilku punktach miasta, mianowicie przy Szpitalnej 5 i 8 oraz Mokotowskiej 12 w Domu Metodystów. 2 października 1944 roku po kapitulacji Warszawy, część chorych, kilkanaście sióstr diakonis z ks. Z. Michelisem znalazło się w obozie w Pruszkowie.
W 1947 roku zdołano jeszcze zorganizować ambulatorium byłego Szpitala Ewangelickiego w domu parafialnym przy ulicy Kredytowej, jednak właściwie z upadkiem Powstania Warszawskiego kończy swe wielkie dzieło Szpital Ewangelicki, pozostawiając po sobie w społeczeństwie warszawskim pamięć najwyższego poziomu medycznego, nowoczesnej organizacji lecznictwa i ofiarności lekarzy, sióstr diakonis oraz parafian.
Na budynku przy ulicy Nowolipie 9/11 (od strony ulicy Karmelickiej) znajduje się tablica upamiętniająca Szpital:
| „ |
W tym miejscu stał w latach 1736-1943 Szpital Ewangelicki. Był zawsze ostoją miłosierdzia, człowieczeństwa i wiary w czasach, kiedy spełniał się nazistowski wyrok zagłady. Wierny swej wiekowej misji ratował ludność żydowską z ginącego getta. Tablica upamiętnia męstwo, dobro i uczciwość tych, którzy dochowali wierności Bogu i ludziom w najtrudniejszych chwilach wojny. Ufundowano ją ku czci braterstwa i wspólnoty w cierpieniu z Żydami, których świat nie potrafił ocalić. Fundacja Szpital Ewangelicki w Warszawie, Miasto Detmold, powiat i kościół ewangelicki Lippe, Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Trójcy w Warszawie.
|
źródło:
Historia szpitala